Iklan Anda

Jumat, 29 Juli 2011

BABAD KEBUMEN (1)

  •  Nyariyosaken mulabukanipun ingkang cikalbakal ing Kebumen.
  •  Babon kagunganipun Kangjeng Raden Harya Hadipati Danurejo ingkang kaping VI, Papatih Dalem ing Karaton Ngayogyakarta Hadiningrat Ingkang akiripun asma Kangjeng Pangeran Harya Cakraningrat.
  •  Cetakan Kapisan 1953.

Kacariyos ing Nagari Mataram, nalika ingkang jumeneng Nata Ingkang Sinuwun Kangjeng Susuhunan Prabu Mangkuat Agung, (Sinuwun sumare Tegalarum), Ingkang Sinuwun wau pangastaning pangadilan kirang adil, sarta boten pisan sarembag kaliyan Sang Nindyamantri tuwin para Nayaka,, ingkang tinanggenah anginger lampah jantraning praja. Boten kirang para Santana, abdi tuwin kawula Dalem ingkang sami nampi pidana ingkang boten satimbang kaliyan kalepatanipun.

Rekyana Patih tuwin para Nayaka, punapadene ingkang paman Kangjeng pangeran Bumidirja ingkang minangka paranpara, ugi sampun sami ngunjuki pamrayogi dateng Ingkang Sinuwun, ingkang wosipun Nagari badhe manggih reretu bilih kirang adil pangastaning kukum angger-anggering praja. Ananging Ingkang Sinuwun boten karsa manggalih sadaya pamrayogi ingkang sae wau. Ingkang paman Kangjeng Pangeran Bumidirja wola-wali nyaosi pamrayogi, Ingkang Sinuwun kalintu serep, lajeng tuwuh dudukanipun, ngantos kawiyos pangandika Dalem, ingkang nawung suraos anundung ingkang paman Kangjeng Pangeran Bumidirja. Sang Pangeran taksih saged nyabili nyabaraken panggalih, rumaos dados sepuh, ingkang kedah rumeksa kasugenganipun Sang Prabu, kaliyan nyarantosaken bokbilih ing tembe wuri Ingkang Sinuwun enget ing panggalih, bilih jenenging Ratu punika wawakilipun ingkang Maha Kuwasa, ingkang kedah ngayomi kawilujenganing kawula sadaya.

 Ananging Ingkang Sinuwun Kangjeng Susuhunan, lestantun boten ngengeti ingkang makaten wau. Malah-malah Pangeran Pekik, ingkang margi saking saking kapeksa nindakaken kuwajiban murih karahayoning samudayanipun, sanadyan panindak makaten wau sakalangkung sae lan mikantuki, hewadene boten andadosaken keparenging karsa Dalem Ingkang Sinuwun, temahan Pangeran Pekik katetepaken dosa ing Panjenengan Ratu, kapatrapan ukum kisas kaketok utamangganipun. Ing mangka Pangeran Pekik wau ageng sanget lalabetanipun, anggenipun ngrebat wangsul tanah Surabaya, sarta amikut Sunan Giri, margi anggenipun ambalela ing Mataram.

Kangjeng Pangeran Bumidirja murinani sanget sedanipun Pangeran Pekik, sirna kasabaraning nggalih, punapadene boten kikilapan bilih Nagari Mataram badhe kadhatengan bebendu. Pupuntoning nggalih Kangjeng Pangeran Bumidirja sumedya lolos saking praja, sarta nglugas raga nilar kaluhuran, kawibawan tuwin kamulyanipun.

Tindakipun Sang Pangeran sakaliyan garwa, kadherekaken abdi titiga ingkang kinasih. Gancaring cariyos tindakipun wau sampun dumugi tanah Panjer ing secelakipun Lepen Lukula. Ing ngriku pasitenipun sae lan waradin, toyanipun tumumpang, nanging taksih wujud wana tarataban.

Wana tarataban sacelaking lepan Lukula wau lajeng kabukak kadadosaken pasabinan lan pategilan, sarta pakawisan ingkang badhe dipun degi padaleman. Pambukaking mbaka sakedhik, margi ing ngriku dereng dipun dunungi tiyang, dados namung katandangan dening Kangjeng Pangeran piyambak kaliyan abdinipun titiga bektan saking Mataram.

Kangjeng Pangeran Bumidirja lajeng dedepok wonten ing ngriku, sarta karsa mbucal asma lan sesebutanipun, lajeng gantos nama Kyai Bumi, prelunipun saged nyekecakaken pasrawunganipun kaliyan titiyang padhusunan ing sakiwa tengenipun ngriku. Punapadene sampun ngantos sisingidanipun wau katupiksan saking Nagari Mataram. Mila Kyai Bumi nglugas sarira gesang miturut satataning tiyang padhusunan. Yen siyang mbukak wana yen ndalu ngagengaken pujabratanipun, tansah samadi ening nunuwun ing Pangeran karahayoning lalampahan.

Dumadakan kathah titiyang saking dhusun sanes sami dhateng mriku sumedya ndherek babad, sasat namung wuwulanan kemawon ing ngriku sampun dados padhusunan. Sarehning ingkang cikal bakal ing ngriku nama Kyai Bumi, mila ing ngriku lajeng kanamakaken dhusun Kabumen, lami lami nama Kabumen mingsed mungel Kebumen.

Dhusun Kebumen tutrukanipun Kyai Bumi wau ujuripun mangidul urut sapinggiring lepen Lukula, udakawis sampun wonten 3 pal, dene alangipun mangetan udakawis wonten ½ pal.


Kamis, 28 Juli 2011

BABAD KEBUMEN (2)


Kacariyos dhusun-dhusun wau, namanipun ugi sami kasantunan miturut nama-nama pakenipun Jaka Sangkrip. (Namaning dhusun-dhusun wau saingga sapriki taksih tetep boten ewah).

Jaka Sangkrip nglajengaken lamapahipun mangilen dumugi ing Karangbolong. Ing Karangbolong ngriku kacariyos papan panggenaning para dhemit, setan, peri-perayangan. Jaka Sangkrip manggih guwa lajeng dipun lebeti, inggih ing ngriku punika ingkang nama guwa menganti, kahyanganipun ratuning dhedhemit nama Kyai Kreta. Jaka Sangkrip mati raga wonten ing ngriku, sareng sampun angsal 7 dinten 7 ndalu, kagodha para dhemit, Jaka Sangkrip panggah tan mobah mosik, cabaring gogodha Kyai Kreta dhateng kaliyan nyukani cemeti, ageng kasiyatipun, boten kenging kasor yen mengsah kaliyan sasamining manungsa. Kyai Kreta lajeng mangsit sadaya kawontenan ingkang badhe linampahan.Jaka Sangkrip langkung suka, saha atur sanget ing panarimanipun, Kyai Kreta sampun boten katingal saking pandulunipun Jaka Sangkrip.

Jaka Sangkrip tumunten medal saking guwa nedya dhateng wana Moros kados wangsitipun KyaiKreta, lampahipun mangetan, ugi sampun dumugi papan ingkang sinedya. Ing Moros punika wana greng gung liwang-liwung, angkeripun ngudubilahi, jalma mara, jalma mati, nanging Jaka Sangkrip boten gigrig sarambut. Jaka Sangkrip sampun wonten satengahing wana, milang-miling ngupadosi papan ingkang kawangsitaken Kyai Kreta, boten dangu pinanggih, lajeng kendel, ing wektu punika sampun ngajengaken wanci sandyakala suruping Hyang Surya.

Senin, 25 Juli 2011

WASPADA, MALAYSIA INCAR BUDAYA KERINCI !

Ilustrasi Upacara Adat Perkawinan. Sumber Internnet

JAMBI, KOMPAS.com — Budayawan Jambi asal Kerinci, Nukman SS, mengatakan, kebudayaan dan sko (sistem matrilineal dalam upacara adat Kerinci) saat ini ibarat "gadis cantik" yang tengah diincar oleh asing, khususnya oleh Pemerintah Diraja Malaysia.

"Saya melihat ada gelagat tidak tulus dari berbagai kepedulian terhadap pemeliharaan Kebudayaan Kerinci yang dilakukan Pemerintah Diraja Malaysia belakangan ini. Boleh saja kita katakan mereka saat ini tengah mengincar kebudayaan dan sko Kerinci untuk diklaim," kata budayawan Jambi asal Kerinci, Nukman SS, saat dihubungi di Jambi.

Gelagat itu, tambah Nukman, sebenarnya sudah terbaca jauh-jauh hari ketika semenjak awal 1990-an, peneliti-peneliti dari Malaysia mulai berdatangan dan didatangkan ke Kerinci membawa misi riset budaya. Hingga saat ini, Kerinci masih menjadi obyek riset budaya yang dominan oleh para peneliti negeri jiran tersebut.

Gebrakan Awal Manassa Jatim Pamerkan Koleksi Naskah Kuno di Qatar

SURABAYA, LICom: Naskah kuno bukanlah benda mati. Melainkan, naskah kuno merupakan sumber penting sejarah untuk merekonstruksi pemahaman tentang masa lalu. Saat ini, kajian-kajian tentang naskah kuno sudah menjadi rutinitas di berbagai kampus dunia, seperti Universitas Oxford dan Universitas Cambridge, Inggris. Rencananya, Pemerintah Qatar akan menggelar pameran naskah kuno dari berbagai belahan dunia pada bulan Oktober 2011. Undangan pun sudah disebar, termasuk akan undangan memajang naskah-naskah kuno temuan di Jawa Timur.

Persiapan pun sudah dilakukan oleh Masyarakat Pernaskahan Nusantara (Manassa) Cabang Jawa Timur. Sejumlah naskah kuno yang berumur ratusan tahun sudah dipersiapkan untuk tampil dalam pameran Qatar nanti.

Pakar filologi (naskah kuno) Institut Agama Islam Negeri (IAIN) Sunan Ampel Amiq Ahyad PhD menyebutkan bahwa pihaknya sedang mendata berbagai naskah kuno untuk dipamerkan. ''Kami sudah menelusuri keberadaan naskah kuno di Jatim ini sejak tahun 2001. Kami menemukan berbagai naskah kuno itu di Malang, Tuban, Blitar, Ngawi, Ponorogo dan Bojonegoro,'' urai Sekretaris Manassa Jatim ini.

Saat ini, sudah terdata sekitar 250 naskah kuno asal Jatim yang siap dipamerkan di Doha, Qatar. Seluruh naskah kuno itu sudah terdigitalisasi, meski nanti yang akan dipamerkan adalah naskah kuno asli. Kondisi naskah kuno itu sudah agak lapuk dan rentan karena bahan yang sudah lama tersimpan.

''Kami harus hati-hati jika hendak membuka naskah-naskah kuno itu. Bahkan untuk merawatnya juga ekstra hati-hati. Tidak sembarang orang bisa melakukan perawatan maksimal pada naskah kuno itu, ada ilmu tersendiri,'' ungkap dia.

Disinggung peran pemerintah untuk perawatan naskah-naskah kuno tersebut, peraih gelar doktor dari Universitas Leiden ini menjelaskan bahwa perawatan itu umumnya dilakukan mandiri. Anggaran pemerintah biasanya ditujukan kepada perawatan museum, sedangkan untuk naskah kuno lebih banyak dilakukan  perawatan secara mandiri.

Sumber : rud http://lensaindonesia.com/

TEMBANG MERAPI MASA LALU

Letusan Gunung Merapi hampir serupa kejadiannya dengan letusan yang terjadi tahun 1822. Babad Ngayogyakarta mengisahkannya dalam keindahan tembang sinom. Diceritakan , letusan Merapi selama tiga bulan diikuti letusan di Gunung Bromo, Kelud, Slamet, dan Guntur.

Salelebete tigang warsa, wusnya murup Ardi Mrapi. Tumunten ing Ardi Brama, Redi Kelut genti muni, tri Gunung Slamet muni, kang sekawan Redi Guntur. Pating jeglug swaranya. Punika kang mertandhani, badhe hoyag wong sanagri Pulo Jawa…”

Naskah kuno Babad Ngayogyakarta mencatat, letusan Gunung Merapi itu pada 30 Juni 1822. Letusan Gunung Merapi terjadi sebelum pecahnya Perang Diponegoro (1825-1830). Babad Ngayogyakarta menyebut, letusan itu tanda akan terjadi kerusakan negara yang diikuti perang besar di Yogyakarta.

Letusan kala itu dirasakan penduduk Pulau Jawa karena kerasnya suara letusan dan panasnya lelehan lava. Kisah letusan Gunung Merapi tercatat dalam tiga bait naskah Babad Ngayogyakarta koleksi Museum Sonobudoyo, yang saat ini diteliti peneliti di Perpustakaan Pura Pakualaman.

BABAD ARUNGBINANG Versi Gancaran Berhuruf Latin.

Ki Mangoensoeparto, Bale Pustaka, Batavia-C, 1937.


 I.    LELAMPAHAN PANGERAN BUMIDIRJA.

Purwakaning cariyos sasurudipun Kangjeng Sultan Agung Anyakrakusuma ing Mataram, putra Pangeran Adipati Anom sumilih jumeneng nata jujuluk Sinuhun Mangkurat.

Kacariyos pangastaning paprentahan (praja) kirang jejeg, dhawahing ukuman kirang adil. Kathah kemawon para kawula tampi pidana ingkang boten timbang kaliyan dosanipun.

Ingkang paman Pangeran Bumidirja kerep atur pepenget dhumateng ingkang Sinuhun, nanging boten kagalih babar pisan, malah nuwuhaken duduka. Ing sarehning Pangeran Bumidirja punika : sapisan ngeman sudaning kaluhuran dalem nata, kaping kalih welas dhateng para kawula alit mila kekencenganing penggalih ingkang sae linggar saking praja ing pangangkah sampun ngantos ngawuningani lelampahan ingkang boten cocog kaliyan panggalihipun. Panguneg-uneging panggalih ingkang makaten wau lajeng kawiyos dumateng ingkang garwa.

Sarehning kresanipun Kangjeng Pangeran wau menggah tosan sampun boten kenging dipunluk, pramila ingang garwa wontenipun namung ndherek punapa ingkang dados kresanipun Kangjeng Pangeran. Ing satunggaling dalu Kangjeng Pangeran estu lolos  saking praja nilar kaluhuran tuwin kawibawan, anamur kawula hamung kadherekaken ingkang garwa. Tindakipun saking kraton Mataram mangilen terus, boten ngetang bebayaning margi.

Enggaling cariyos tindakipun priyagung wau sampun dumugi ing tlatahipun tanah Bagelen. Ing ngriku kapethuk tiyang awon nama Jasamudra lan Trunasamudra, sedyanipun badhe begal. Sarehning penggalipun kangjeng Pangeran punika ber, pramila begal pinaringan arta kathahipun kalih semat (ringgit). Nanging pun begal boten narimah nedya nuwun sadaya ingkang kaasta ing kangjeng Pangeran engga rame sanget. Wusananipun begal kalih sami kasoran ngantos nyuwun pangaksama lan prasetya boten badhe begal malih-malih.

Jumat, 22 Juli 2011

BABAD AMBAL




KERANGKA CERITA BABAD AMBAL.

1.   Kabupaten Ambal termasuk wilayah Bagelen yang menjabat Bupati bernama K.P.A.H. Purbanagara (1828 – 1872M). Kabupaten Ambal berlangsung dalam satu periode/selama hidupnya Bupati Purbanagara. Setelah Purbanagara meninggal dunia wilayah Bagelen dibagi tiga wilayah yaitu : (1) Kabupaten Kutoarjo (2) Kabupaten Kebumen (3) Kabupaten Karanganyar.
Ilustrasi Rumah Jawa Tempo Dulu. Sumber Internet.

K.P.A.H. Purbanagara seorang Bupati yang bijaksana, hidupnya sederhana, sangat akrab dengan rakyatnya. Beliau mempunyai hamba/pengasuh kepercayaan yang ditugaskan mengasuh putra-putranya (Pupuh Sinom 1 -17).

2.     Pada jaman Mataram semasa pemerintahan Sinuhun Raja mempunyai selir bernama Mas Ajeng Tingkir, berputra bernama Raden Mas Semedi, anak itu kemudin diserahkan kepada Mangundipura agar diasuhnya baik-baik. Setelah dewasa Raden Mas Semedi bekerja sebagai Abdi Dalem. Pada jaman Perang Dipanegara Raden Mas Semedi meningglkan kraton mengungsi menuju daerah Kedu. Setelah sampai di Kebumen memakai nama samaran Mangunprawira.

Di daerah Ambal selatan atau daerah “Urut Sewu” terjadi huru-hara disebabkan oleh Gamawijaya (Puja Gamawijaya) dari desa Plempuk yang terkenal berani dan sakti. Pekerjaan sehari-hari sebagai perampok. Raja Mataram kemudian mengutus Pangeran Balitar agar menangkap Puja Gamawijaya. Tetapi Pangeran Balitar tidak berhasil menangkapnya. Kangjeng Gupermen mengumumkan sayembara barang siapa dapat menangkap brandal Puja Gamawijaya akan mendapat hadiah yang besar. Lurah desa Sijeruk yang bernama Wargantaka dan Andaga anaknya menyatakan bersedia menangkap brandal Puja Gamawijaya. Wargantaka telah mengetahui kelemahan-kelemahannya Puja Gamawijaya, karena teman seperguruan. Andaga diserahi tugas untuk menangkap Puja Gamawijaya (Pupuh Dhandhanggula : 1-2)

3.    Puja Gamawijaya semakin berang dan beringas melihat Andaga datang di medan perang. Perkelahian terjadi. Andaga selalu diamat-amati oleh ayahnya. Puja Gamawijaya datang ke desa Sijeruk, menantang adu kesaktian dengan Andaga dan Wargantaka. Andaga tidak tahan dengan ucapan Puja Gamwijaya. Akhirnya Puja Gamawijaya kalah, dibunuh dan kepalanya dipenggal (Pupuh Pangkur : 1-28).


Rabu, 20 Juli 2011

TIGA MANUSKRIP KUNO DIUSULKAN SEBAGAI MEMORI DUNIA

Ilustrasi Naskah La Galigo. Sumber : Internet

Jakarta - Tiga manuskrip kuno Indonesia diusulkan sebagai Memori Dunia atau Memory of The World. Peninggalan tertulis masa lalu yang telah masuk nominasi UNESCO tahun ini yaitu Babad Dipanagara atau Autobiographical Chronicle of Prince Dipanagara (1785-1855), La Galigo, dan Mak Yong Documentation.

 Menteri Pendidikan Nasional (Mendiknas) Mohammad Nuh menyampaikan, Indonesia memiliki warisan-warisan baik yang bersifat benda maupun nonbenda. Salah satu tugas UNESCO, kata Mendiknas, adalah mengenali warisan-warisan budaya tersebut.

"Kemdiknas bersama-sama dengan kementerian terkait mempunyai tanggung jawab untuk mengenalkan warisan-warisan budaya kita supaya mendapatkan pengakuan dari lembaga internasional," katanya usai menerima serfitikat Angklung Indonesia sebagai Warisan Budaya Nonbenda dari UNESCO, yang diberikan oleh mantan Duta Besar RI untuk UNESCO Tresna Dermawan Kunaefi di Kemdiknas, Jakarta, Rabu (19/1/2011) sebagaimana tertuang dalam siaran pers Kemendiknas.

Hadir pada acara Menteri Lingkungan Hidup Gusti Muhammad Hatta, Menteri Kesehatan Endang Rahayu Sedyaningsih, Menteri Komunikasi dan Informatika Tifatul Sembiring, Menteri Kehutanan Zulkifli Hasan, dan Menristek Suharna Surapranata.

Mendiknas selaku Ketua Komisi Nasional Indonesia untuk UNESCO menyampaikan, Babad Dipanagara diusulkan sebagai Memori Dunia bukan sekadar mengisahkan Diponegoro sebagai seorang pangeran atau pejuang, tetapi atas filosofi-filosofi kehidupan dan pemerintahan yang dituangkan dalam naskah tersebut. "Ini salah satu yang ingin kita usulkan," ujarnya.

Selasa, 19 Juli 2011

NASKAH KUNO DI MUSEUM KENDARI

KENDARI, KOMPAS.com--Sejumlah naskah kuno yang masih tersimpan di Museum Negeri Slawesi Tenggara perlu mendapat perhatian dan dilestariakn agar tetap aman, terjaga keasliannya dari benda lain yang bisa merusaknya.

"Kalau perlu, naskah-naskah kuno agar tetap terawat dan terjaga, perlu dilakukan kerja sama dengan lembaga pemerintah yang mengelola dan merawat benda-benda bersejarah di Jakarta," kata Susianti, Staf Direktorat Museum Pusat Kementerian Kebudayaan dan Parawisata RI di Kendari, Sabtu.

Pameran Temporer menyangkut identitas lokal daerah di Kota Kendari itu dibuka Asisten II Sekwilda Provinsi Sultra, Zuhuri Mahmud mewakili Gubernur Sultra dan didampingi Kadis Kebudayaan dan Parawisata Sultra, H Satar.

Menurut Susianti, dengan kondisi benda-benda bersejarah di museum Kendari yang seakan-akan tidak tersentuh dengan biaya perawatan, maka sebaiknya diserahkan atau melakukan kerjasama dengan pemerintah pusat untuk membiayainya.

RADYAPUSTAKA SELAMATKAN 164 NASKAH KUNO

Ilustrasi Naskah Kuno. Sumber : internet.

SOLO, KOMPAS.com — Sebanyak 164 naskah kuno carikan (tulisan tangan) yang kondisinya sudah memprihatinkan koleksi Museum Radyapustaka Solo diselamatkan dengan cara digitalisasi dan sebagian dikonservasi dan penjilidan ulang.

"Ya, kami beserta rombongan datang ke sini tujuannya tidak lain untuk menyelamatkan naskah-naskah kuno ini," kata Kasubdid Micro Film PNRI Muhammad Kodir di sela-sela acara konservasi naskah kuno tersebut di Museum Radyapustaka.

Kegiatan itu dilakukan museum itu bersama Perpustakaan Nasional Republik Indonesia (PNRI) dalam memperingati 120 tahun Museum Radyapustaka.

Radyapustaka, yang merupakan museum tertua di Indonesia itu, memiliki koleksi naskah-naskah kuno dan kondisinya pada umumnya sudah memprihatinkan. 

"Untuk itu yang kami digitalisasi adalah naskah yang sudah rusak parah, memiliki nilai informasi tinggi, banyak dicari masyarakat, dan ini yang kami utamakan," kata Muhammad Kodir. 

Menyinggung masalah biaya digitalisasi dan konservasi, Muhammad Kodir mengatakan bahwa untuk sementara, itu belum bisa dikatakan karena pekerjaan sedang dimulai.

"Biaya digitalisasi ini tergantung kondisi naskah itu sendiri, mungkin kalau kerusakannya sudah parah, ya pasti akan lebih mahal," katanya.

Sumber : Kompas.com

BABAD ARUNGBINANG pupuh 1 dumugi 10


Cariyos babad Arungbinang punika kasalin (transliterasi) saking  aksara Jawa dhateng aksara Latin kawiwitan saking kaca 15 dumugi kaca 510'an  amargi kaca 1 dumugi 14 sampun ical/ suwek lan sasampunipun kaca 510'an inggih sampun risak/suwek.  Mekaten ugi menawi anggen kula 'nransliterasi' punika taksih kathah klentunipun, nyuwun gunging pangapunten lan nyuwun pambiyantunipun amrih leresipun.
Naskah Babad Arungbinang, koleksi pribadi penulis. (tampak depan)
PUPUH DHANDHANGGULA
(1)


1. sowan kawula paduka gusti, dinuta ing
    putra jêng Narèndra
gusti ngaturan
    kundurè
mring       nêgari mêntarum,  
 
  jêng sinuwun sangêt rudatintinilar
    panêmbahan
,   praja hara huru,
  dhawuh putra padukèndra,
sakathahing
    lêpat  samar miwah lahir
,   putra nuwun
    aksama
.






2. wantos - wantos gusti jêng putra jiulun kinèn andhèrèk sarêngamênawi
    botên kadhèrèk
sanisdhaya pinugut,      cagak  kopyah kawula gusti, dhuh gusti
    kuwêlasa
, ing kawulanipunéngêta  mring putra Nata, tur kawula tumuntên kundura gusti,
    wisuda among putra
.

3. paranbaya drêsananing runtik, tilar praja manglèna sarira, anampik pan duk kamuktèn, nêpsu
    têmah kêlurung, tan wun raga katêmpah lalis, prayogi ulatana, kanitya …… (sêratan
    kabusak/rumpang)…… , tama utamèng dumadya, taralan muhung rukun lan kulit daging, otot
    bêbalung …… (sêratan kabusak/rumpang)……


4. mugya mulya ningalam dunyèki, ing …… (sêratan kabusak/rumpang) …… raja Nara Nata,
    pikantuk  lahir batinè, amranani rahayu, putra wayah sawuri wuri, ruwiya malak mandar,
    kadarmanya wimbuh, bubuka sangking paduka, pintên pintên kanugrahaning Suksma di, sirik
    yèn tinolaka.


5. kathah kathah atur duta dwi, manohara amrih liliya, ing pênggalih sang wiragè, jêng
    pangran aswa muwus, lah ta uwis mênênga kalih, ing rèh aja dinawa, têmah murung laku,
    ywa ngucap kang ngora ora, luput apa sinuwun dhumatêng kami, mandrawèng wiwilangan.



Senin, 18 Juli 2011

BABAD ARUNGBINANG pupuh 11 dumugi 12

PUPUH DURMA
(11)
 1.    ngetan ngaler ngambah siti palataran, ing watu lawang prapti, lumangkah wiwara, angipat asta kiwa, kadhaton ilang wus kekasi, ancala purna, bulupitu lir nguni.
2.    menggok ngidul anjog, bumi kali pethak, trus mangilen tan tebih, mangu manguneng tyas, ketang kang kantun rupa, pring ori tinempuh angin, gumrit swaranya, kadya jriting pawestri.
3.    sru memalad kayat nandoning ngasmara, gya ngidul dreng lumaris, keh jalma kapapag, mire eram tumingal, tigas uninga semangkin, bingung panarka, ika manungsa ngendi.
4.    angajrihi nyangking bedhil balimbingan, estha wong arsa jurit, yen arep peranga, lah dene tanpa rowang, menawa uwong negari, ing Kartasura, minggat kena prakawis.
5.    nyimpang ngadoh andulu sangking mandrawa, wau ta kang lumaris, Surawijaya, prapta desa ngabeyan, Honggayuda nuju linggih, apakempalan, pawong mitrane sami.

Minggu, 17 Juli 2011

BABAD ARUNGBINANG pupuh 13 dumugi 14

PUPUH PUCUNG
(13)
1.     wus sinigeg carita kuthowinangun, genti winursita, laladan banyumas nagri, wukir slamet prenah kang eler pascima.

2.     ana jalma mretapa agraning gunung, kalih samya kadang, dene aslinira nguni, sangking nagri madiyun trah witaredya.

3.     dyan supena namanira ingkang sepuh, suratma taruna, kalih pisan warna pekik, prameng sastra sonta budya mahajana.

4.     wit mertapa jajaka kalih madiyun, sangking berbudiman, tinilar ring yayah umi, kasangsara nulya kentar sangking wisma.

5.     pamomonge sajuga ran kertabau, tutwuri tan siwah, ketrek ing selamet wukir, jaka kalih anjungkung mamati raga.

Sabtu, 16 Juli 2011

NASKAH NASKAH YANG TERLUPAKAN

Ilustrasi Bale Kuno Di Bali. Sumber : Internet

Begitu melewati hutan-hutan cemara yang sunyi, masuklah kami ke wilayah Desa Kendakan, desa di lereng Merbabu yang juga seperti desa-desa di pegunungan lain. Jalanan batu rapi dengan rumput di sela-selanya sehingga tidak licin bila hujan. Udara segar, dan sesekali tercium bau asap lisong. 

Sore itu, kami mencari seorang dalang bernama Sumitro. Bertanya-tanya dari kaki sampai lereng gunung, hampir semua warga kenal dan dapat menunjukkan rumahnya. Rumah yang amat sederhana. Kaca jendelanya buram, penuh tempelan stiker para pendaki gunung. 

10.000 LONTAR DIDIGITALISASI

Pemerintah Provinsi Bali melalui Dinas Kebudayaan menerima tawaran digitalisasi lontar sebagai aset budaya dengan lembaga donor Internet Archive Foundation dari Amerika Serikat. Semua biaya, termasuk pembuatan situs web lontar tersebut, ditanggung lembaga itu. Sekitar 10.000 lembar lontar bakal didigitalisasi selama satu tahun.

Kepala Dinas Kebudayaan Provinsi Bali Ketut Suastika membantah anggapan bahwa penerimaan kerja sama itu wujud ketidakberdayaan pemerintah daerah membiayai sendiri digitalisasi lontar-lontar tersebut. ”Buktinya, kami masih menganggarkan sekitar Rp 160 miliar untuk pengembangan budaya Bali. Hanya saja, kami mengakui belum memberikan anggaran khusus untuk pengembangan lontar,” katanya, Kamis (20/1).

Ia menambahkan, pihaknya tidak khawatir soal pemasukan lontar-lontar Bali ini dalam situs web atas nama lembaga Amerika tersebut. (AYS)

Sumber : nasional.kompas.com

Tulisan di Lontar Akan Didigitalisasi

Ilustrasi Lontar Kuno. Sumber : Internet.

DENPASAR, KOMPAS. com--Dinas Kebudayaan Provinsi Bali akan melakukan proses digitalisasi terhadap karya-karya tulis dalam aksara bali yang terdapat dalam sejumlah lontar.

"Digitalisasi yang dimaksud adalah memasukan tulisan aksara bali kuno tersebut melalui proses komputerisasi dan kemudian akan dibuatkan website tersendiri yang sudah diberikan kode tertentu," kata Kepala Dinas Kebudayaan Provinsi Bali Ketut Suastika di Denpasar, Kamis.

Ia mengatakan, suatu saat nanti, tulisan dalam lontar tersebut bisa diakses oleh para pengguna dunia maya di seluruh dunia.

Koleksi Lontar Museum Radya Pustaka Terancam Rusak

Ilustrasi Naskah Lontar. Sumber : Internet.

SOLO, KOMPAS - Museum Radya Pustaka, Solo membutuhkan bantuan untuk mengonservasi naskah kuno dari daun lontar yang kondisinya terancam rusak. Ketua Komite Museum Radya Pustaka Winarso Kalingga, Jumat (7/8), mengungkapkan adanya koleksi dua naskah kuno dari daun lontar yang selama ini belum diketahui publik. Kedua naskah ini ditemukan di gudang museum yang masih dipenuhi koleksi yang belum masuk daftar inventarisasi.
Petugas Perpustakaan Museum Radya Pustaka Kurnia Heniwati mengungkapkan, pihaknya kesulitan untuk melakukan konservasi kedua naskah lontar. Namun atas masukan dan panduan konsultatif dari Universitas Udayana, Bali, pihaknya berencana melakukan konservasi secara mandiri. 

Sumber : regional.kompas.com

BABAD ARUNGBINANG pupuh 15 dumugi 16


PUPUH ASMARADANA
(15)
1.    tanpa gawe ngugung kingkin, mundhak memetengi driya, yen peteng rungsit lalakon, sabarang reh ulatana, murih dadi jalaran, den myarsa suwiteng ratu, lamon wus bener pratingkah.

2.    menawa amanggih gampil, lah mengko kita ngandhega, arta pajeg desa kabeh, kang lumade mring negara, lan bulu bekti uga, bebegen ywa nganti katur, niscaya nuIi kapyarsa.

3.    maring kang darbe lilinggih, banjur konjuk ing Narendra, kang raka mangsuli alon, yen mengkono pesthi uga, enggal kaprikseng Nata, nanging temah karya luput, tangeh kangge pasuwita.

4.    mundur nuli den brojongi, cupet lalakoning dunya, kang garwa ling ngira bekes, mendah lir ati wong kompra, mungguh kaya andik, mongsa kuranga pangawruh, amrih kalis ing duduk.

5.    tanpa gawe mangun brongti, ngemungna wani ing gampang, sumingkir penggawe angel, sabarang nora tumeka, mangke dika sun jajal, arep wruh kencenging kalbu, yen wani ambantheng ranggah.

Jumat, 15 Juli 2011

BABAD ARUNGBINANG pupuh 17 dumugi 18


PUPUH SINOM
(17)
1.    kuneng malih ginupita, Surawijaya kang mulih, praptanira desa kutho, atur pawarteng sudarmi, lan kadang mitra sami, yen ing ngenjing mangkatipun, sowan ing Kartasura, kang winartan sanggya kingkin, nging pinupus papesthen tan kena siwah.

2.    ing dalu tan winursita, ing semangke sampun enjing, dandan Surawijayenggal, umangkat sangking wismeki, wisata anetepi, ing prejanji gandhek catur, prapta dhusun ungaran, mantri sawega lumaris, budhe budhal dhateng nagri Kartasura.

3.    palastha sawega nulya, umangkat mantri duta ji, Surawijaya ken numpak, kuda tundhan geng prayogi, datan kawar neng margi, ing Kertasura prapteng suk, sowan mring Kapatihan, tundhuk lan raden dipati, katur solah dinuta purwa wusana.

4.    nujwa meh sareng praptanya, caraka sing tirta rukmi, tumenggung yudanagara, nenggih ngaturi upeksi, tiwas kasoran jurit, binedhah keraman ripu, awasta damar wulan, menak koncar kang satunggil, sami kadang tiyang asal amretapa.

5.    di dalem yudanagara, kengser sing wisma ngoncati, barisan sidayu tanah, keraman kathah nglangkungi, nuwun bebantu jurit, dyan dipati wusnya putus, patih banyumas turnya, gya dandan raden dipati, arsa malebeng pura sowan jeng Narendra.

Kamis, 14 Juli 2011

BABAD ARUNGBINANG pupuh 19 dumugi 20


PUPUH PANGKUR
(19)
1.    sukur bapa Nur mungalam, sira ingkang niyasaning reh jurit, manira srah ing sireku, lan bapa among sabda, bisuk-bisuk gelar apa ing karepmu, umatur ki nur mungalam, boten susah gelar gelir.
2.    kados wus ngurugi lawan, nunjang mawon mengsahe pothar pathir, sasat andhupaki timun, ngidek idek semongka, benjing enjing yudanagara kacakup, nunten sami lajeng ngetan, sukeng tyas pramoda kalih.
3.    ing dalu samya bujana, wadya bala nayub, gumyak maweri, nur mungalam dikir mulud, lan sagung muridira, Nur mungalam ambawa sru melung melung, trebang kinarya parikan, kuneng kang winarna malih.
4.    tumenggung yudanagara, sakancane jaksa kaliwon mantri, tanapi kyai pangulu, miwah Surawijaya, paguneman maslah iwuhing laku, yudanagara wuwusnya, lir parandayaning budi.
5.    wong prang wis karoban mengsah, kapalipis wadyane sampun miris, yen pinredi pesthi murud, keraman saya ngreda, satingkahe mongsa nemonana unggul, malah tumpes babar pisan, kepriye nggone nglakoni.

Rabu, 13 Juli 2011

BABAD ARUNGBINANG pupuh 21 dumugi 22


PUPUH MIJIL
(21)
1.    wadya bala tata gyan lumaris, sung carya kang anon, sinung ngarsa layuban derane, wadya carat ingkang nambungi, predongga kang munggying, wurining lumaku.
2.    sinambungan prajurit turanggi sabalad tan awor, sikep tumbak sulam gegodhine, neka neka busana wadyani, lir ancala sari, rarasing lumaku.
3.    tatelukan ing tengah lumaris, sapontho kagolong lir kunjara jajar penjagane, tandya para priyayi kang wuri, mager sari ngiring, rahaden tumenggung.
4.    yudanagara jajar tan tebih, munggeng kuda karo, lan sang Surawijaya mitrane, nulya patih lan sakanca neki, kang para priyayi, neng kuda sedarum.
5.    songsong ambyur sumunar tulya sri, samarga keh nonton, mijah miyat unggul bendarane, mengsah keraman sampun kajodhi, kalih pisan mati, murdanya pinugut.

Rabu, 06 Juli 2011

LEGENDA DESA KARANGGADHUNG, KEC. PETANAHAN LAN WEWENGKON SAKUPENGE

Ilustrasi Pantai Karanggadung. Sumber : Internet

Crita diwiwiti nalika sing ngasta pamarentahan kraton Mataram Kanjeng Susuhunan Sayidin Panatagama, kang mrentah nalika taun 1601M. Kraton Mataram nalika kuwi nguwasani laladan brang wetan lan brang kulon, kayata Kadipaten Pucang Kembar kang disesepuhi dening Adipati Cipta Kusuma, Kadipaten Bulupitu kang disesepuhi dening Raden Jaka Puring, lan Kadipaten Karang Gumelem. Ana ing crita iki kang dadi underaning lakon yaiku saperangan laladan brang kulon.

Nalika semana Adipati Pucang Kembar nduweni putri kang sulistya ing warna arane Dewi Sulastri. Adipati Bulupitu kang  asmane Raden Jaka Puring    dikenal   minangka  pawongan   kang nduweni kasekten kang sekti mandraguna ananging durung duwe sisihan lan dheweke uga nduweni ciri/cacad yaiku ing lambene kandel sesisih utawa mengrot, krungu menawa ing Kadipaten Pucang Kembar ana putri kang ayu rupane putri saka Adipati Citra Kusuma, ndadekake Raden Jaka Puring nduwe krenteg kepengin mbuktekake lan nglamar dadi garwane.

Sawise Raden Jaka Puring weruh kasulistyane Dewi Sulastri, dheweke banjur nglamar putri mau, nanging durung ditampa utawa isih disumenekake sauntara wektu awit Raden Jaka Puring sawijining pemuda kang nduweni ciri utawa cacad, mula saka iku dheweke diaturi  supaya nunggu lan diprayogakake supaya manggon sauntara ing Pucang Kembar. Ora antara suwe dumadakan ketekan pemuda kang bagus rupane saka Kadipaten Karang Gumelem kang arane Raden Jono kang duwe karep kepengin golek pagaweyan ing Kadipaten Pucang Kembar, sinambi golek sisik melik bab dununge kadang sedulure kang arane Raden Wira Kusuma. Ananging Sang Adipati Citra Kusuma bingung awit ora ana pagaweyan kanggo Raden Jono mau, nalika kuwi bebarengan karo metune putri Sang Adipati Citra Kusuma yaiku Dewi Sulastri, weruh pemuda kang bagus rupane mau atine kumepyur banjur ketarik lan matur marang kanjeng rama supaya Raden Jono ditampa nyambut gawe ana ing Kadipaten Pucang Kembar.

LEGENDA GUNUNG WURUNG, KEC. KARANGSAMBUNG

Gunung Wurung  Desa Parang, Kec. Karangsambung

Gunung Wurung mujudake sawijining gunung cilik kang ana ing wewengkon desa Parang, Kecamatan Karangsambung Kabupaten Kebumen. Katitik saka wujude gunung iki kalebu ‘unik’/aeng amarga saka dhuwure kang udakara  mung 80 meteran lan ora nduweni  ‘puncak’ kang paling dhuwur.  Miturut masyarakat sakupenge kana, gunung iki digawe dening para dewa saka kahyangan.  Nanging sadurunge rampung anggone gawe gunung mau wis konangan manungsa sahingga para dewa banjur murungake anggone gawe gunung mau. Jangkepe crita legenda Gunung Wurung mangkene :

Nalika samana ana ing tlatah kang saiki kalebu wewengkon kecamatan Karangsambung ana desa cilik kang mujudake wewengkon awujud lemah kang lempeng utawa datar, ora ana siji-sijia punthukan utawa gumuk kang katon ing sakupenge kana.

Nuju sawijining wengi kang sepi nyenyet, lan swasana kang tintrim mau, para sesepuh desa katon nglumpuk nyawiji ndedonga menyang para dewa  ing kahyangan. Kanthi khusuk para sesepuh mau njaluk supaya digawekake gunung kang manggon ana ing sacedhake kana.  Ora kenyana panjaluke para sesepuh desa  mau dikabulake dening para dewa.  Malah miturut para dewa mau anggone arep nggawe gunung mau bakal diwiwiti dina sesuke lan bakal ambutuhake wektu sawengi. Nanging kanthi syarat/perjanjen ora kena sijia bae manungsa utawa warga ing desa kana kang kena meruhi nalika gunung mau digawe dening para dewa. Para sesepuh mau banjur nyaguhi syarat/perjanjen mau. Dina sesuke para sesepuh mau banjur ngumpulake para warga lan menehi kabar kang nyenengake mau marang kabeh warga ing desa kana kalebu syarat  utawa perjanjen kang kudu dileksanakake.

“Eee, para wargaku kabeh! Mangertia lan nuruta apa kang bakal tak prentahake marang kowe kabeh, menawa wiwit mengko sore wayah suruping srengenge, mlebua ana ngomahe dhewe-dhewe lan ora dikeparengake sapa bae kang metu ngomah nganti srengenge njedhul dina sesuke!” kandhane salah siji sesepuh desa kana.

“Nuwun sewu Bapa! Perkawis utawi alangan punapa ingkang badhe nemahi dhusun kita? Kenging punapa para wargi dhusun boten kenging medal saking griyanipun piyambak-piyambak” pitakone salah siji warga desa kanthi swara groyok lan bingung. 

“Mangertia para warga desa kabeh menawa para dewa kepareng arep nggawekake sawijining gunung kanggo awake dhewe  lan sijia ora ana kang dikeparengake meruhi anggone para dewa mau nyambut gawe nyipta gunung mau,” wangsulane saka sesepuh desa liyane.

Jumat, 01 Juli 2011

BABAD SRUNI (jangkep)


Kacariyos kala ing Negari Mataram ingkang jumeneng Nata Ingkang Sinuwun Kanjeng Susuhunan Prabu Mangkurat Agung, ing tanah Panjer wonten satunggaling Bupati Sruni, nama Mas Tumenggung Pramonca ugi ing Sruni. Dene Tumenggung Pramonca putranipun Ki Mas Monca. Sareng Ki Monca jinunjung dados Pepatih Dalem ing Pajang, lajeng nama Harya Moncanagara. Dados Mas Tumenggung Kertinegara ing Sruni, punika wayahipun Papatih Dalem ing Pajang Harya Moncanagara.
Ilustrasi Areal Persawahan Desa Sruni Sekarang

Wondene putranipun Mas Tumengngung Kertinegara ingkang medal saking mBok sepuh wonten tiga, jaler kalih estri satunggal. Ingkang sepuh nama Kertileksana, lajeng Ki Kertisentika, wuragilipun estri nama Mas Rara Rinten. Putra ingkang saking mbok enem, ingkang kacariyosaken namung satunggal estri, nama Mas Rara Ranti. Dados ingkang kocap ing ngriki, putranipun Mas Tumenggung Kertinegara wau namung sakawan, jaler kali, estri kalih.

Putra jaler kakalih Ki Kertileksana lan Ki Kertisentika wau sami kaserenan kasekten linangkung, boten pasah tapak paluning gurenda tuwin tajeming badama, berkuwanen saha wanter ulah kridhaning aprang, dasar sugih kagungan.

Sedang Membaca

free counters

Iklan Anda